Wat gebeurt er met je paspoortaanvraag?
Wat gebeurt er precies tussen het moment dat je een paspoort aanvraagt bij je gemeente of consulaire post en het moment van afhaling? Om fraude te voorkomen, passeert elke aanvraag 2 databanken van FOD Buitenlandse Zakenvoor een grondige controle.
Voor wie op reis wil binnen Europa – behalve het Verenigd Koninkrijk – volstaat de elektronische identiteitskaart. Hetzelfde geldt voor een aantal landen als Turkije, Egypte en Jordanië. Voor alle andere landen heb je een internationaal paspoort nodig: het typisch bordeaux boekje dat je aan de grenscontrole moet voorleggen als je in een ander land aankomt.
Als Belgisch burger ga je daarvoor naar de gemeente. Woon je in het buitenland en ben je ingeschreven in een consulaire post, dan kan je terecht bij één van onze consulaire posten of een gemeente in België. Je wendt je tot het loket en – in geval van een standaardlevering – kan je binnen de 5 werkdagen je paspoort afhalen. Maar wat gebeurt er precies in de tussentijd? En welke rol speelt de FOD Buitenlandse Zaken daarbij?
Gezichtsherkenning
De gemeente of de post registreren de aanvraag en de bijhorende biometrische gegevens (foto, vingerafdrukken) in een databank, Belpas genaamd. Voorlopig scannen de gemeenten nog een pasfoto in. In een later stadium zullen de gemeenten die daarvoor kiezen zelf de foto kunnen maken. De buitenlandse posten doen vandaag al zo’n live enrollment.
De databank Belpas is bij FOD Buitenlandse Zaken ondergebracht. Zij is immers verantwoordelijk voor alle Belgische paspoorten. Om identiteitsfraude te voorkomen, controleert Belpas automatisch alle aanvragen.
Zo zal het systeem de foto van de aanvrager vergelijken met foto’s die deze eerder gebruikte voor paspoorten of voor de laatste identiteitskaart. In 2022 waren er in totaal maar liefst 37.569 hits gezichtsherkenning die problemen stelden. Deze werden allemaal door de FOD gecontroleerd.
De meeste foutmeldingen zijn gelukkig onterecht om diverse redenen. Bijvoorbeeld omdat de persoon nu een bril draagt, het leeftijdsverschil groot is, de oudere foto’s niet van voldoende kwaliteit zijn of niet ‘ICAO-conform’. Dat zijn de strenge voorwaarden waaraan een pasfoto moet voldoen volgens de International Civil Aviation Organization zoals ‘niet glimlachen’. Toch waren er in 2022 82 gegronde foutmeldingen.
Potentiële fraudeurs
Daarnaast blokkeert Belpas alle aanvragen van personen die de laatste 5 jaar minstens 2 keer een verlies of diefstal van hun paspoort gemeld hebben. Een authentiek paspoort is zeer gegeerd en wordt soms voor veel geld (enkele duizenden euro’s) door de houder aan fraudeurs verkocht. Deze stellen het tegen betaling ter beschikking aan lookalikes - personen die enigszins lijken op de originele houder - meestal voor migratiedoeleinden. De houder laat dan na om (onmiddellijk) aangifte te doen van het verlies of de diefstal.
In 2022 waren er 1.111 dergelijke gevallen. FOD Buitenlandse Zaken contacteert dan via de gemeente of consulaire post de persoon in kwestie en vraagt hem een verklaring op eer in te vullen met een grondige uitleg over (1) de omstandigheden waarin de paspoorten verloren of gestolen zijn, en (2) de maatregelen die hij in de toekomst zal nemen om verlies of diefstal te vermijden.
Bij een sterk vermoeden van echte fraude, geeft de FOD de gegevens door aan het parket. In 2022 werden 26 fraudedossiers overgemaakt aan het parket.
Geseinde personen en risico op kinderontvoering
De aanvragen moeten nog een andere databank passeren, Passban genaamd. Passban bevat alle personen die niet zomaar een paspoort kunnen krijgen. Denk aan voortvluchtigen die gezocht worden door de politie of geseind werden door de parketten. Maar ook mensen die een risico vormen voor de openbare veiligheid of openbare orde en geseind werden door OCAD (het Coördinatieorgaan voor de dreigingsanalyse) of de inlichtingendiensten (ADIV, Staatsveiligheid).
Als Passban een aanvrager blokkeert, zal onze FOD de bevoegde overheid raadplegen. Indien nodig wordt geweigerd het paspoort uit te reiken.
Passban bevat nog een andere categorie: minderjarigen waarvan één van de ouders vreest voor ontvoering door de andere ouder. Een ouder die daarvoor vreest, kan een gelegaliseerde verklaring indienen bij de gemeente, waarna de minderjarige in kwestie in Passban opgenomen wordt. Als die minderjarige een paspoort aanvraagt, blokkeert Passban automatisch de aanvraag.
In dat geval zal FOD Buitenlandse Zaken aan beide ouders hun schriftelijk akkoord vragen. Als de ouders niet overeenkomen, kunnen ze aan de familierechtbank vragen een vonnis te vellen over de afgifte van het paspoort.
In 2022 blokkeerde Passban in totaal 557 aanvragen.
Productie en levering door consortium
De aanvragen die niet tegengehouden worden door de controlesystemen – of die worden gedeblokkeerd na controle – vloeien door naar het bedrijvenconsortium Zetes en Thales. Thales staat in voor de productie van de blanco paspoorten, Zetes personaliseert ze op naam van de aanvrager. Het consortium hielp mee aan de recente vernieuwing van de paspoorten en heeft een contract tot minstens 2029.
Zetes heeft het buitengewoon druk met de personalisering van de paspoorten. In 2022 werden er maar liefst 814.913 paspoorten afgegeven, ruim 3.000 voor elke werkdag! De onderneming beschikt over een verzendingsbedrijfje met speciale, beveiligde bestelwagens die om de 2 dagen langskomen in iedere gemeente. De superdringende paspoorten, die binnen de 4 uur terecht moeten zijn, levert Zetes rechtstreeks aan het speciaal gemeenschappelijk loket van Binnenlandse en Buitenlandse Zaken in Brussel.
Het moge duidelijk zijn, FOD Buitenlandse Zaken laat niets aan het toeval over en doet er alles aan om fraude te voorkomen. Bovendien zijn de in 2022 vernieuwde paspoorten extra beveiligd. Onder meer omdat ze heel vakkundig gedrukt zijn in 2 lagen: een zichtbare offset naast een offset met meer details die enkel onder uv-licht oplichten. Dat liet toe om maar liefst 48 beveiligingselementen te integreren tegenover 24 bij de vorige versie.
