“Soms waande ik mij omringd door een nest vogels.”

Je bent jong en wil je onderdompelen in een totaal andere cultuur. Dan ervaar je wellicht ook hoe de ander naar je kijkt. Hoe ga je om met verschillende morele principes of ethische normen? Eva Vanbelle werd met cultuurverschillen geconfronteerd tijdens haar verblijf in Suriname en de Dominicaanse Republiek. “Als je er middenin zit, is je eigen cultuur iets vanzelfsprekends. Pas in contact met een andere cultuur besef je hoe verschillend het kan zijn. Vooral het gebrek aan respect voor de integriteit van vrouwen raakte mij. Zeker omdat het al aanwezig is bij negenjarigen.” Kort na haar terugkeer blikt ze samen met ons terug.

Confrontatie

Velen vertrekken naar het buitenland voor de liefde, anderen komen ervoor terug. Eva behoort tot de laatste groep. “Ik verhuisde naar Latijns-Amerika en kwam terug voor een Belg. Met mijn ervaring weet ik intussen dat dit op langere termijn misschien wel gemakkelijker is. Mij zomaar in een relatie gooien met een Surinamer of Dominicaan was nooit het opzet. Misschien ben ik daar te rationeel voor. Lokale mannen zijn erg romantisch naar vrouwen toe, maar hun conservatieve blik op relaties en het ontbreken van een balans tussen man en vouw strookten niet met mijn visie op zelfstandigheid waarmee ik opgegroeid ben. Je neemt je eigen cultuur ook nadrukkelijker waar in dialoog met anderen. De confrontatie met het verschil werkt als een spiegel.” Bij Eva daagde het besef dat écht integreren moeilijk is en vond het behoorlijk uitdagend om haar plaats te vinden.

Moraliteit

Latijns-Amerika spreekt velen aan, maar het kan voor jonge West-Europese vrouwen ook behoorlijk schokkend zijn om er een half jaar stage te lopen of er een langere tijd te verblijven. Eva woonde in de Dominicaanse Republiek en had het moeilijk met het bekeken worden, maar nog meer het nageroepen worden. “En zeker in Suriname was ook het machismogehalte groot. Er werd heel veel gefloten, naar heel veel vrouwen, naar oud en jong, naar alles wat borsten had. Wat je ook droeg, men maakte duidelijk ‘we hebben je gezien’. In het begin stoorde ik me er heel erg aan. En hoewel ik niet wil overdrijven, gooide het toch een laagje roet over mijn ervaring. Daarom wil ik vooral aan bewustmaking doen.” Eva emigreerde natuurlijk niet naar elders om er hetzelfde te doen als thuis, maar ze vroeg zich wel af hoe ze haar Europese waarden kon meenemen en uiten. Of staat dat synoniem aan westerse arrogantie? Ze vraagt zich luidop af of ze haar inzicht in het leven en haar moraliteit mocht claimen.

Avontuurlijk

Eva heeft van jongs af een honger naar het andere. Als leerkracht werkte ze zowel in Suriname als in de Dominicaanse Republiek. “Van huis uit werd ik aangemoedigd om diep in andere culturen te duiken. We reisden altijd heel avontuurlijk. Toen ik afgestudeerd was als sociaal assistent en leerkracht lager onderwijs, deed ik vrijwilligerswerk in Zuidoost Azië. Een effectieve verhuis stelde ik een paar keer uit, maar op mijn 31ste waagde ik de sprong, want anders zou ik het wellicht nooit meer doen. Zo belandde ik in Suriname en een jaar later in de Dominicaanse Republiek. De redenen waren het avontuur en de job. In mijn ogen kon er niet veel mislopen. Naast de stress en de twijfel ervoer ik vooral onzekerheid over wat ik achterliet. Het blijft een veilige haven die je verlaat, zeker als vastbenoemde leerkracht, maar mijn joker was dat ik altijd terug kon.”

Ontluisterend

“Echt ingelezen had ik me niet. Ik wilde vertrekken zonder vooroordelen en me openstellen voor de  cultuurverschillen. In regel vind ik die heel fijn en gezond uitdagend. Maar als vrouw botste ik toch op enkele muren. Ontluisterend was voor mij de hoeveelheid machisme. Catcalling was dagelijkse kost. Zelfs na een jaar in hetzelfde dorp te wonen, werd ik nog altijd nagestaard. Enerzijds vond ik het als vrouw erg om ermee om te gaan en anderzijds is het tekenend dat ik het na verloop van tijd normaal ben gaan vinden. Bij mij vroeg de politie geen geld zoals bij mannen, maar mijn nummer. Op praktische uitdagingen was ik voorbereid, maar daarop niet. Als 33-jarige werd ik aanzien als grootmoeder. Ik kende ook vrouwen van mijn leeftijd die al grootmoeder waren. In West-Europa is moeder worden op 16 erg jong, daar niet."

Integriteit

“Ik vond het belangrijk om als single te vertrekken en op eigen doelen te focussen. Ik wilde echt proeven van de cultuur. Door veel dingen alleen te doen, ben je eigenlijk nooit alleen, want je wordt verplicht om je onder te dompelen in de lokale samenleving. In de Dominicaanse Republiek leerde ik ook de taal. In Suriname is dan wel Nederlands, maar de cultuur is totaal anders. Soms waande ik mij omringd door een nest vol vogels, maar het bleken fluitende mannen. Ik probeerde nochtans een verschil te zien tussen een man die fluit om een compliment te geven of zij die je als een prooi zien, omdat je alleen over straat loopt. Ik ben echter altijd dingen alleen blijven doen. Het voelde als een andere wereld, waarin ik het moeilijk had om vrouw te zijn. Meermaals stelde ik mezelf de vraag of ik dat gedrag moest verwerpen. Ik ben immers opgegroeid met respect voor de integriteit van vrouwen.”

Denkkader

Denkkader “Van vrouwen in Latijns-Amerika wordt verwacht dat ze zich aanpassen aan de gewoonten van hun man. Er is sowieso een verschillend denkkader qua relaties. Dagdagelijks en professioneel zijn tegenstellingen leerrijk en interessant, relationeel ben ik daar minder van overtuigd. Bepaalde waarden en normen botsten echt.

Ik had best wel wat mannelijke vrienden, maar had het moeilijk met hoe ze vrouwen als hun pronkstuk behandelen. Dat botste. Ik zoek ook iets anders in een partner, gelijkwaardigheid en een voldoende brede kijk op de wereld ook. Met stevige oogkleppen had ik er nog lang kunnen wonen, maar dat mij het recht op eigen opvattingen ontzegd zou worden, zou me zwaar vallen. In West-Europa zijn we heel onafhankelijk. Dat je niet zomaar copy-paste mag doen, begrijp ik uiteraard. Moest ik mijn vrijheid opgeven omdat het deel is van het sociale leven en de lokale cultuur? Ik ben het gewoon om eigen ruimte te vullen. Thema’s als gendergelijkheid, relaties, homoseksualiteit of politiek kunnen amper besproken worden."

Vanaf jonge leeftijd

Ik merkte de cultuurverschillen reeds bij mijn leerlingen die tussen 6 en 9 jaar waren. Dan gaat het om de kledingkleuren, roos en groen, maar ook hoe ze gescheiden in de rij stonden. Stereotypen sluipen er van jongs af in. Meisjes worden vooraleer ze naar huis gaan opnieuw 'gefatsoeneerd'. Na het spelen in de namiddag, worden de haartjes met een spray glad gemaakt, strikjes terug erin gebonden. Als een prinsesje verpakt worden ze schoon afgegeven aan de ouders. Waar dat in West-Europa allemaal door elkaar loopt, hebben ze ook gescheiden activiteiten. De rolverdeling in huis is ook heel traditioneel. Jongens worden anders opgevoed dan meisjes. Jongens fluiten al naar meisjes als ze elf zijn en dat wordt maatschappelijk geaccepteerd. En dit in alle sociale klassen van de bevolking. Mede hierdoor had ik veel aandacht voor de band met mijn vrouwelijke collega’s. Ik wisselde vaak van gedachten over deze thematiek en probeerde hen voorzichtig wat female empowerment bij te brengen. Door kritisch na te denken en zelfverzekerd in het leven te staan, kunnen zij stappen zetten en persoonlijk groeien. Misschien heb ik een paar zaadjes kunnen planten”, besluit Eva.