Samenwoning tussen verschillende nationaliteiten

Heel wat Vlamingen gaan een relatie aan met iemand van een andere nationaliteit. Op een bepaald moment beslissen ze om opnieuw naar België te verhuizen. De vraag stelt zich dan hoe het met deze samenwoning in België verder moet?

Wat zegt de wetgeving?

Het Wetboek van Internationaal Privaatrecht heeft het over de “relatie van samenleven”. Het begrip " relatie van samenleven " in deze wet betekent een toestand van samenleven die de registratie bij een openbare overheid vraagt en tussen de samenwonende personen geen band schept die evenwaardig is aan het huwelijk.

Een verklaring van “wettelijke samenwoning” wordt afgelegd door middel van een geschrift dat wordt overhandigd aan de ambtenaar van de burgerlijke stand van de gemeenschappelijke woonplaats. De ambtenaar van de burgerlijke stand gaat na of beide partijen voldoen aan de wettelijke voorwaarden inzake de wettelijke samenwoning en maakt melding van de verklaring in het bevolkingsregister.

De registratie van het sluiten van een relatie van samenleven kan in België alleen dan worden gedaan ingeval de partijen op het ogenblik van het sluiten een gemeenschappelijke gewone verblijfplaats hebben in België.

Geen wettelijke samenwoning?

Het Belgisch Burgerlijk Wetboek voorziet dat er geen wettelijke samenwoning is wanneer, ondanks de geuite wil van beide partijen om wettelijk samen te wonen, uit een geheel van omstandigheden blijkt dat de intentie van minstens één van beide partijen kennelijk enkel gericht is op het bekomen van een verblijfsrechtelijk voordeel dat is verbonden aan de staat van wettelijk samenwonende.

Het is de ambtenaar van de burgerlijke stand die kan weigeren om melding te maken van de verklaring van wettelijke samenwoning indien hij vaststelt dat de verklaring van de samenwonenden niet in orde is. Indien er een ernstig vermoeden bestaat dat de verklaring betrekking heeft op het bekomen van een verblijfrechtelijk voordeel, dan kan de ambtenaar van de burgerlijke stand, de melding van de verklaring van wettelijke samenwoning uitstellen.

Natuurlijk kan deze ambtenaar niet zomaar inroepen dat er sprake is van een “schijn wettelijke samenwoning”. Indien hij meent dat dit het geval is, dan moet hij hiervan duidelijke tekens hebben. Signalen dus die wijzen op het verkrijgen van een verblijfsrechtelijk voordeel. Dergelijke signalen blijken uit de juiste feiten en omstandigheden. Hij is dus verplicht om de verklaring van wettelijke samenwoning te weigeren, van zodra hij van mening is dat het gaat om een schijnwettelijke samenwoning.

Het behoort deze ambtenaar toe om hierover te oordelen en hier onderzoek te voeren naar deze schijnwettelijke samenwoning. Hij kan hiertoe eventueel het advies van de procureur des Konings inwinnen.

Maar de ambtenaar kan kijken naar bijvoorbeeld verklaringen van de samenwonenden zelf, familie ondervragen, akten of contracten nakijken, nagaan hoe deze samenwonenden samenwonen of niet samenwonen, hoe zij zich gedragen tegenover elkaar, ...

Wat is de taak van de rechter?

Indien de ambtenaar weigert deze verklaring van de wettelijk samenwonenden op te nemen en de partijen stappen naar de rechtbank, dan zal ook de rechter zich baseren op de juiste omstandigheden zoals ze zich in dat geval voordoen. Alle feiten die hem worden voorgelegd, zal hij ter harte nemen. Zo kan de rechter eveneens rekening houden met elementen die niet in de weigeringsbeslissing van de ambtenaar zijn opgenomen. Alle middelen zijn goed om het bewijs van een schijnwettelijke samenwoning te bewijzen, zo ook vermoedens. Zoals reeds aangehaald gaat het om “feiten”, zodat in de praktijk elke zaak concreet moet worden beoordeeld. Het komt erop neer dat de rechter een aantal gebeurtenissen zal aanduiden waarvan mag uitgegaan worden dat ze bijna met zekerheid komen tot een schijnwettelijke samenwoning en de samenwonenden dus zeker niet de bedoeling hebben om samen te wonen zonder aanspraak te maken op een verblijfsrechtelijk voordeel.

Welk recht is toepasselijk?

De relatie van samenleven wordt beheerst door het recht van de Staat op wiens grondgebied zij voor het eerst is geregistreerd. Dit recht bepaalt de voorwaarden van de vaststelling van de relatie, de gevolgen van de relatie voor de goederen van de partijen, alsook de oorzaken en de voorwaarden inzake de beëindiging van de relatie.

Ingeval de relatie van samenleven niet bestaat in het aangewezen recht, dan wordt het recht van de Staat op wiens grondgebied de relatie is geregistreerd toegepast.