Nieuw: voortaan uw Belgisch contract zomaar verscheuren?

In België werd recent het Contractenrecht aangepast en vernieuwd. Een belangrijke nieuwigheid is dat men een contract kan heronderhandelen onder bepaalde omstandigheden. Wat betekent dit concreet?

De “contractuele vrijheid” in België

Dagelijks worden contracten tot stand gebracht. Of het nu gaat om een huurcontract, een koopcontract, een leningsovereenkomst, arbeidscontract, enz…

Ook de nieuwe wetgeving heeft het nog steeds over een “contractuele vrijheid” bij het opstellen van een contract. Dit houdt in dat, buiten de gevallen die de wet bepaalt, het iedereen vrij staat om al dan niet een contract te sluiten en om zijn medecontractant te kiezen, zonder de redenen van zijn keuze te moeten verantwoorden.

“Misbruik van omstandigheden!”

Voor het tot stand brengen van een contract moeten de betrokken partijen hun toestemming geven; zij moeten de “wil” hebben om te contracteren. Maar vaak wordt deze “wil” aangetast; bijvoorbeeld een verkoper geeft niet alle nodige informatie van zijn product aan de koper! In zo’n geval kan men spreken van een “wilsgebrek”.

De nieuwe wet heeft nu een nieuw “wilsgebrek” geïntroduceerd, nl. het misbruik van omstandigheden. Er is “misbruik van omstandigheden” wanneer bij de contractsluiting een onevenwicht bestaat tussen de prestaties als gevolg van het misbruik door de ene partij, van omstandigheden die verbonden zijn aan de zwakke positie van de andere partij. In dit geval kan de zwakke partij aanspraak maken op de aanpassing van haar verbintenissen door de rechter.

De “Imprevisieleer”!

De meest ingrijpende aanpassing die de Belgische wetgeving deed binnen het nieuwe Verbintenissenrecht, is zonder twijfel de zogenaamde “Imprevisieleer”, of zoals het in de nieuwe wet genoemd wordt “verandering van omstandigheden”.

Normaal gezien moet een contract uitgevoerd worden. Bepaalde omstandigheden kunnen er echter voor zorgen dat dit niet mogelijk is. We denken hier bijvoorbeeld aan “overmacht”. Dit is een totaal onvoorzienbare gebeurtenis waardoor de uitvoering van een contract onmogelijk wordt. Maar er zijn in de praktijk ook omstandigheden die het contract niet compleet onuitvoerbaar maken, maar slechts “moeilijker” maken om ze uit te voeren. Bij deze “imprevisieleer” is er dus geen onmogelijkheid tot het uitvoeren van het contract, iets wat bij overmacht wel het geval is.

De nieuwe wetgeving voorziet nu in een heronderhandeling wegens “verandering van omstandigheden”.

Bijvoorbeeld: een huurder kan omwille van de steeds oplopende energiekosten zijn huur niet meer betalen!

Elke partij moet haar verbintenissen nakomen, ook al zou de uitvoering ervan moeilijker geworden zijn. Maar de schuldenaar kan aan de schuldeiser vragen om het contract opnieuw te onderhandelen met het oog op de aanpassing ervan indien aan bepaalde vereisten voldaan is.

Deze vereisten zijn:

• een verandering van omstandigheden maakt de uitvoering van het contract buitensporig bezwarend;
• die verandering was onvoorzienbaar bij de contractsluiting;
• die verandering is ontoerekenbaar aan de schuldenaar;
• de schuldenaar heeft dit risico niet voor zijn rekening genomen; en
• de wet noch het contract sluiten die mogelijkheid uit.

Komt een dergelijke heronderhandeling op gang, dan moeten de betrokken partijen hun verbintenissen echter wel blijven nakomen in de loop van de heronderhandelingen. Mislukken de onderhandelingen of worden ze afgewezen binnen een redelijke termijn, dan heeft de rechter, op verzoek van één van de partijen, de mogelijkheid om het contract ofwel aan te passen, ofwel te beëindigen.

Opgepast!
Deze mogelijkheid tot heronderhandelen is niet van dwingend recht! Dit betekent dat de contracterende partijen deze imprevisieleer kunnen aanpassen, verstrengen of zelfs kunnen uitsluiten!

Opgepast!
Bovendien is het ook zo dat deze nieuwe regels van toepassing zijn op nieuwe contracten die sinds 1 januari 2023 tot stand werden gebracht. Contracten van vóór deze datum blijven onderworpen aan de oude regels van het Belgisch Burgerlijk Wetboek, tenzij door de partijen anders werd overeengekomen. Dit bekent dat de oude regels nog een hele tijd toepassing zullen vinden! Bij deze oude wetsegels was er dus geen sprake van deze “imprevisieleer”!