Mensenrechten in Europa: Een blijvende uitdaging!
Mensenrechten, een onderwerp dat in de media vaak opduikt - gelukkig maar! Een blijvende uitdaging, ook in Europa, maar er wordt hard aan gewerkt door talrijke internationale instanties. Zoveel zelfs dat we soms door de bomen het bos niet meer zien. Verwarring ontstaat vooral tussen instellingen en verdragen van de Europese Unie en van de Raad van Europa. Daarom even een overzicht, zodat u het nieuws over dit levensbelangrijke onderwerp nog beter kunt volgen.
EUROPEES HOF VOOR DE RECHTEN VAN DE MENS
Als het gaat over mensenrechten in Europa, komt dit Hof heel vaak ter sprake. De uitspraken van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens worden vaak uitgebreid behandeld in de internationale pers en zijn voer voor syllabussen aan de rechtsfaculteiten in heel Europa. Vaak wordt gedacht dat dit Hof in Straatsburg een instelling is van de Europese Unie, maar dat is niet zo. Dit Europese Hof is een instelling van de Raad van Europa.
HANDVEST VAN DE GRONDRECHTEN VAN DE EUROPESE UNIE
En soms ontstaat verwarring met het Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie, uit het jaar 2000, een tekst van de Europese Unie (zoals de naam al zegt), over mensenrechten en fundamentele rechten van haar burgers.
EUROPEES SOCIAAL HANDVEST
Dit is een ander Handvest over mensenrechten. Opnieuw een tekst van de Raad van Europa, die in 1961 aanvaard werd. Veel rechten in dit verdrag hebben te maken met werk en sociale bescherming.
EUROPESE UNIE EN MENSENRECHTEN
Zoals we hierboven zien, is de Raad van Europa de grote voorvechter van de mensenrechten in ons werelddeel Europa. De Europese Unie is slechts veel later begonnen met een inhaalbeweging: het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie dateert uit 2000, precies een halve eeuw na het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens van de Raad van Europa!
Zoals de aandachtige lezer en lezeres van deze rubriek weten, is de Europese Unie van start gegaan als Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal, met de ondertekening van het Verdrag van Parijs in 1951. De oprichters dachten dat een economisch verdrag een eerste stap kon zijn op de weg naar een verenigd Europa, ondanks de haat die ontstaan was tussen Duitsland en de geallieerden in de Tweede Wereldoorlog. Eerst economische eenheid, daarna pas politieke stappen in de richting van een verenigd Europa, dat was het plan. En dat is meteen de reden waarom politieke onderwerpen zoals mensenrechten pas later aan bod kwamen.
INHAALBEWEGING
Maar zoals gezegd is intussen een inhaalbeweging aan de gang binnen de Europese Unie betreffende de mensenrechten. We mogen niet vergeten dat de toetreding van een nieuw land tot de Europese Unie, alleen mogelijk is indien dit land de mensenrechten eerbiedigt, waaronder ook de rechten van minderheden, volgens artikel 49 van het Verdrag betreffende de Europese Unie. Verder keurde de Raad van de Europese Unie in 2012 een strategisch kader goed voor mensenrechten en democratie, samen met een eerste actieplan voor de concrete uitvoering ervan.
SANCTIES
Nu wordt gewerkt aan de uitvoering van het derde actieplan, dat nog loopt tot volgend jaar. De Raad van de Europese Unie stelde in 2020 een Verordening vast, aan de hand waarvan wereldwijd sancties kunnen uitgevaardigd worden bij ernstige schendingen van de mensenrechten. In maart 2023 werden aan 35 personen en 15 entiteiten sancties opgelegd.
Ook het Europees Parlement bevordert de mensenrechten in haar werking en met de uitreiking van de Sacharovprijs voor de vrijheid van denken. Jaarlijks neemt het Parlement een resolutie aan over mensenrechten en democratie in de wereld en het mensenrechtenbeleid van de Europese Unie. De Subcommissie Mensenrechten van het Parlement organiseert hoorzittingen over mensenrechtenkwesties.
Verder bestaat ook een nauwe samenwerking tussen de Raad van Europa, pionier op gebied van mensenrechtenverdragen in Europa, en de Europese Unie. Zo zien we dat mensenrechten ook in de Europese Unie steeds hoger op de agenda komen te staan. En dat is een goede zaak voor ons allemaal.
