“IK HEB EEN OLIFANTENHUID GEKREGEN”

Mieke Pynnaert is de eerste Global Expat Officer van Flanders Investment & Trade. Als voornaam aanspreekpunt voor haar collega’s in het buitenland informeert ze hen met praktische tips en belangrijke informatie. Daarvoor kan ze ook uit haar eigen jarenlange ervaring putten. Het expatleven past haar immers als een tweede huid. Al op vierjarige leeftijd besefte Mieke dat het iets voor haar zou zijn. Als jonge avonturier trok ze met haar ouders de wereld rond. Later zou een samenloop van omstandigheden ervoor zorgen dat haar universitaire studie in Polen het startschot zou geven van een expatcarrière die bijna 30 jaar zou duren.

Hoewel ze, net zoals Columbus, nooit India bereikte, leidde het haar wel naar Kenia, Zuid-Afrika, Brazilië, Canada en Marokko. “Ik vertrok zonder al te veel nadenken en al snel besefte ik dat je voor medische zorgen toch beter af bent in België.” Jarenlang was Mieke aangesloten bij de Overzeese Sociale Zekerheid en daarover heeft ze geen seconde getwijfeld. De coronacrisis bracht in 2020 een einde aan haar expatverhaal. Maar voorlopig heeft ze geen behoefte om terug te gaan – haar familie houdt haar hier. “Zolang mijn ouders en schoonmoeder leven, is de kans klein dat ik terug ga.”

De expatmicrobe

“Mijn ouders gingen graag op reis. En hoewel we geen auto hadden, kwamen we toch in verschillende landen. Dus toen mijn vriendinnen met hun ouders naar de Ardennen of de zee gingen, trokken wij naar het buitenland met het vliegtuig of de trein.” De ouders van Mieke waren echte globetrotters, wat resulteerde in unieke ervaringen in landen als Bulgarije en Zwitserland. Deze vroege onderdompeling in de wijde wereld wakkerde haar interesse in het expatleven aan. “Ik had een talenknobbel. Dat maakte het gemakkelijker om te communiceren tijdens die vele reizen. Bovendien kreeg ik tijdens mijn opleiding Geschiedenis de kans om via talloze gastcolleges van buitenlandse professoren in contact te komen met alles wat buiten België ligt.” En Mieke haar droom om niet enkel in het leslokaal te spreken over de landsgrenzen heen, werd steeds groter.

Polen: een reis naar taal, cultuur en de liefde

“De vonk sloeg helemaal over begin jaren ‘90, toen ik vrienden bezocht in Polen. Enkele weken voor mijn vertrek woonde ik een gastcollege bij van een Poolse professor Psychologie. Deze nodigde mij uit om de universiteit (de KUL nota bene – KU Lublin) in Polen te bezoeken. Na de rondleiding vertelde hij me dat er een postgraduaat Poolse taal en cultuur was voor buitenlanders.” Dit was het begin van Mieke haar expatleven. Met enkel een kleine valies vertrok ze helemaal alleen naar Polen. “Ik sprak geen woord Pools, maar na één jaar kwam ik terug met een rugzak vol ervaringen en de Poolse taal vertrouwd achter de kiezen.” Na haar studies kwam ze terecht op de ambassade in Polen. “In die periode leerde ik naast de taal, cultuur ook de liefde van mijn leven kennen.”

It takes two to tango

“Een aantal jaren later solliciteerde ik voor de job van Officemanager bij het Europacollege in Polen. Voordat ik de baan kreeg, nam ik ontslag bij de ambassade en keerde terug naar België.” Uiteindelijk kreeg Mieke de kans om bij het Natolin College te beginnen, maar tegen die tijd had ze zich al gesetteld in Mechelen. “Een jaar later begon het opnieuw te kriebelen. We wilden nog een expatavontuur aangaan.” Haar man kreeg de opportuniteit om via zijn job bij de FOD Defensie naar Kenia te vertrekken.

“Wat opmerkelijk en vooruitstrevend was, is dat de FOD wou weten hoe ik, de partner, tegenover zo een expatavontuur stond. En dat vond ik heel fijn want soms worden de partners vergeten in het expatverhaal.” De kolonel in Nairobi wou weten of Mieke wist dat haar man gesolliciteerd had voor de functie in Nairobi. Daarnaast wou hij ook zien of het koppel op dezelfde golflengte zat. “Het wordt vaak onderschat, maar de partner bepaalt voor een groot deel het succes van het expatverhaal. Ik gaf mijn job op in België en ging aan de slag als vrijwilliger.”

Van Nairobi tot Johannesburg

“Een jaar voor we zouden vertrekken uit Kenia, realiseerde ik me dat als we teruggingen naar België, er een gat in mijn loopbaan zou zitten. Ik ging ervan uit dat mijn vrijwilligerswerk niet zou meetellen als gewerkte jaren. Dus begon ik als secretaresse op de ambassade van Nairobi en daar kwam ik in contact met het toenmalige Export Vlaanderen (het huidige Flanders Investment & Trade). Ze zochten een nieuwe Vlaams Economisch Vertegenwoordiger.” Mieke aarzelde geen moment en stuurde haar kandidatuur in.

Voor ze naar de volgende ronde mocht, moest ze nog wat aanvullende informatie verstrekken. “De elektriciteitsvoorziening in Nairobi was niet altijd even betrouwbaar en ik moest nog een eliminerende vragenlijst invullen. Dit net voor we op reis vertrokken naar Tanzania.” Mieke moest snel schakelen, dus zette ze de generator op en stuurde de laatste documenten door. Na de reis door Tanzania, kreeg ze goed nieuws. Ze mocht doorgaan naar de volgende ronde in Brussel. “In november 2000 legde ik het examen af en niet veel later werd ik uitgenodigd voor het jurygesprek. Enkele dagen later vloog ik terug naar Nairobi, zonder te weten waar mijn toekomst zou liggen.”

Onmiddellijk daarna kreeg haar man te horen dat hij werd overgeplaatst naar de NAVO-luchtmachtbasis in Duitsland. Mieke begon meteen haar Duits bij te schaven. “Maar toen ik na de kerstperiode terug op de ambassade in Nairobi aankwam, lag er een brief op mijn bureau. Ik had de job als Vlaams Economisch Vertegenwoordiger gekregen!” Het nieuwe expatverhaal begon vorm te krijgen. In februari van datzelfde jaar was ze al aan het werk in Johannesburg, Zuid-Afrika. “Mijn man nam verlof zonder wedde en werd expatpartner. Op dat moment sloot ik me aan bij de Overzeese Sociale Zekerheid, omdat ik voorheen gedekt was via de werkgever van mijn man.”

Brazilië: een groeiende economie

Over het algemeen blijven vertegenwoordigers van Flanders Investment & Trade meestal tussen de 4 à 7 jaar op hun post. “Ik wilde graag nieuwe horizonten verkennen.” Het verhaal in Zuid-Afrika kwam op zijn einde.

“In Business Development is het je taak om bedrijven te voorzien van informatie over de sector binnen het desbetreffende land. Na vijf jaar kende ik vele antwoorden op de vragen. De uitdaging was verdwenen en ik verlangde naar een nieuw expatavontuur.” Op dat moment voelde Mieke een gebrek aan uitdaging en vroeg ze om een overplaatsing. “We besloten naar Brazilië te gaan.” Mieke wisselde van post met haar collega die toen in São Paulo was gevestigd. “In 2006 begon ons avontuur in Zuid-Amerika. En ik ben tot het uiterste gegaan. Tijdens de opkomst van de BRICS-landen was er ontzettend veel werk.”

Het nieuwe expatavontuur veranderde ook het leven van Miekes echtgenoot. Hij gaf zijn job op en volgde zijn vrouw. “Expatpartners moeten zich steeds aanpassen aan een nieuwe omgeving, nieuwe uitdaging zoeken, enzovoort. Voor mijn echtgenoot was dat geen probleem. Hij vond een plek in de favela’s waar hij Engelse les kon geven. Dit was natuurlijk niet zonder risico. Voordat hij als docent aan de slag mocht, werd hij rondgeleid door de sloppenwijken - met tussenstops in verschillende koffieshops. Pas later beseften we dat dit werd gedaan voor de bescherming van mijn man. Op die manier werd hij voorgesteld aan de buurt, zodat iedereen wist dat hij daar was om les te geven.”

Columbus achterna

Na het Brazilië-avontuur vertrokken Mieke en haar echtgenoot in 2011 richting het Noorden. “Hoewel Canada niet bovenaan mijn lijst stond van expatbestemmingen, bleek het toch een onmisbare ervaring te zijn. Ik wilde graag naar India, maar we zijn er nooit geraakt. Achteraf gezien was dat misschien beter, want de hoge werkdruk in deze opkomende markten woog door.” Canada was voor Mieke een verademing.

Het expatleven klinkt voor personen die graag reizen en nieuwe oorden ontdekken als een droom die uitkomt, maar het gaat ook gepaard met uitdagingen voor de mentale gezondheid. In elk nieuw expatland ben je op jezelf aangewezen en heb je niet meteen een sociaal vangnet. “Ikzelf heb op de rand van een burn-out gestaan, maar door de symptomen op tijd te herkennen, ben ik er net aan ontsnapt.”

Mieke merkte ook op dat haar emoties werden versterkt door de expatervaring. “Toen ik terugkwam van Nairobi, zei mijn moeder dat ik harder was geworden. En dat was ook zo. Je komt in contact met verschillende culturen en levensstijlen, wat je doet beseffen dat je de wereld niet op je schouders kunt dragen. Dus moet je soms van je hart een steen maken – gewoon om jezelf te beschermen en er niet onderdoor te gaan.”

Geen einde, maar een nieuw begin

In 2020 keerde Mieke terug naar België, terwijl ze op dat moment in Marokko woonde. “Tijdens mijn laatste ervaring als expat ervaarde ik wellicht de grootste cultuurschok, en dit werd nog meer versterkt door de komst van de coronapandemie.” Mieke en haar echtgenoot waren toen – zoals veel koppels – alleen op elkaar aangewezen. “We hadden toen geen sociaal netwerk, dus dat was een eenzame periode, ver van vrienden en familie.”

Dankbaar

Mieke kijkt terug op al deze expatavonturen met een tevreden gevoel, want het heeft haar gevormd tot de vrouw die ze nu is. “Ik heb een olifantenhuid gekregen en daar ben ik dankbaar voor. Ik voel me veerkrachtiger dan ooit. Want door op verschillende plekken over de wereld te hebben gewoond, begrijp je beter hoe de wereld in elkaar zit.” We vroegen of ze al een nieuw expatavontuur in het vooruitzicht had? “Zeg nooit, nooit - maar op dit moment wil ik wat dichter bij mijn familie zijn.”

Het expatleven is vaak een duik nemen in het diepe. Maar je kan dit avontuur tot op zekere hoogte toch goed voorbereiden. “Ik ben in dit avontuur gedoken met enkel een valies en mijn goede humeur, maar als ik nu terugkijk merk ik dat voorbereiding en consequent handelen ultieme vereisten zijn om een expatverhaal te doen slagen.”